Holonomiczny wszechświat i holograficzna świadomość
To jest mały krok dla człowieka, ale wielki skok dla ludzkości
Stanislav Grof (ur.1931 w Pradze osiadły na stałe w USA) – jeden z twórców psychologii transpersonalnej, nurtu zwanego "czwartą siłą w psychologii" (obok psychoanalizy, behawioryzmu oraz orientacji humanistycznej); pionier w dziedzinie badań nad terapeutycznym zastosowaniem odmiennych stanów świadomości wykorzystując techniki oddechowe, znana jest jako oddychanie holotropowe.
W języku polskim ukazały się: Poza mózg, Przygoda odkrywania samego siebie, Najdalsza podróż, Kiedy niemożliwe staje się możliwe.
holonomia - całość wszechrzeczy zawarta w każdej jej części.
Holonomiczny model – w każdej najmniejszej części jest całość.
Fragment książki - Poza mózg
Współczesne holonomiczne ujecie wszechświata posiada historycznych poprzedników w starożytnej duchowej filozofii indyjskiej i chińskiej oraz w monadologii wielkiego niemieckiego filozofa i matematyka, Gottfrieda Wilhelma von Leibniza. Wychodzenie poza tradycyjne podziały miedzy całością a częściami, co stanowi ważny dorobek modeli holonomicznych, jest zasadniczą właściwością różnorodnych systemów filozofii.
Piękną ilustrację tej reguły stanowi poetyckie przedstawienie naszyjnika wedyjskiego bożka Indry.
W Awatamsaka Sutrze napisano: „Powiedziano, że w niebiosach Indry znajdziesz wzór pereł tak ułożonych, że patrząc na jedną, widzisz odbicie wszystkich pozostałych. Tak samo każda rzecz na świecie nie jest jedynie sobą, ale zawiera wszystkie inne rzeczy i w istocie jest wszystkim.” A Sir Charles Eliot, przytaczając ten cytat, dodaje: „W każdej cząstce pyłu bez miary obecny jest Budda.”
Odpowiednie wyobrażenie w starożytnej tradycji chińskiej można znaleźć w szkole myśli buddyjskiej hua jen, holistycznej wizji wszechświata, która ucieleśnia jedną z najgłębszych idei ludzkiego umysłu, jakie kiedykolwiek uzyskano.
Cesarzowa Wu, która nie była w stanie zgłębić bogactwa literatury hua jen, poprosiła jednego z założycieli tej szkoły, Fa Tzanga, o praktyczne, proste przedstawienie wzajemnych powiązań w kosmosie.
Fa Tzang zawiesił najpierw jarzącą się świecę u sufitu komnaty, której całe wnętrze pokryte było zwierciadłami, aby zademonstrować związek Jednego z wieloma.
Wtedy umieścił na środku pokoju niewielki kryształ i pokazując jak odbija się w nim wszystko dookoła: zobrazował w jaki sposób w Ostatecznej Rzeczywistości nieskończenie małe zawiera nieskończenie wielkie, a nieskończenie wielkie – nieskończenie małe.
Uczyniwszy to Fa Tzang, poskarżył się, że jego statyczny model nie jest w stanie ukazać nieustającego, wielowymiarowego ruchu wszechświata i niezakłóconego wzajemnego przenikania się Czasu i Wieczności na równi z przeszłością, teraźniejszością i przyszłością.
W tradycji dżain holonomiczne ujęcie świata przedstawione zostało w sposób najbardziej subtelny i wyrafinowany.
Według dżainistycznej kosmologii świat zjawisk składa się z bezgranicznie złożonego systemu „oszukanych” jednostek świadomości, czyli dziw, uwięzionych w materii na różnych etapach kosmicznego cyklu.
System ten łączy świadomość i pojęcie dziwy nie tylko z formami ludzkimi i zwierzęcymi, ale także z roślinami i nieożywionymi przedmiotami oraz procesami.
Monady w filozofii Leibniza mają wiele cech dżainistycznych dziw: wszelka wiedza o całym wszechświecie może zostać wyprowadzona z informacji związanej z pojedynczą monadą.
Ciekawe, że Leibniz był także twórcą metody matematycznej, która przyczyniła się do rozwoju holografii.
Techniki holografii można użyć jako przekonującej metafory nowego podejścia i jako efektownej ilustracji jego zasad. Dlatego też należałoby rozpocząć od opisu jej podstawowych aspektów technicznych. Holografia to trójwymiarowa fotografia bez użycia soczewek, zdolna do odtwarzania nadzwyczaj realistycznych wizerunków Materialnych przedmiotów.
Zasady matematyczne tej nowoczesnej Metody opracował brytyjski uczony Dennis Gabor pod koniec lat czterdziestych – w 1971 roku za to osiągniecie przyznano Gaborowi nagrodę Nobla.
Kiedy sporządza się zdjęcia holograficzne pod różnymi kątami, to z jednej warstwy światłoczułej, dzięki odtworzeniu początkowych warunków momentu naświetlania, można zdjąć po kolei wszystkie poszczególne obrazy z osobna. Ilustruje to inną własność doświadczeń wizyjnych, tę mianowicie, że na tym samym obszarze pola doświadczenia starają się ujawnić w błyskawicznej sekwencji niezliczone obrazy, które pojawiają się i znikają niczym za dotknięciem czarodziejskiej różdżki.Pojedyncze obrazy holograficzne mogą być spostrzegane jako odrębne całości, ale zarazem stanowią one integralną część znacznie obszerniejszej, niezróżnicowanej macierzy wzorów interferencyjnych światła, z którego powstały.
Zdjęcia holograficzne można sporządzać w taki sposób, że poszczególne obrazy zajmują w nich niejednakowe położenie, tak jak podczas równoczesnego fotografowania pary lub grupy osób. W tym przypadku hologram pokaże ich jako dwie odrębne osoby albo grupę ludzi. Równocześnie dla każdego, kto zna zasady holografii będzie oczywiste, że można je także uważać za całkowicie niezróżnicowany obszar światła, który dzięki określonym wzorom interferencji powoduje złudzenie oddzielnych obiektów. Owa względność odrębności i jedności posiada szczególne znaczenie podczas doznań mistycznych i psychodelicznych. W celu zilustrowania tej skądinąd niezrozumiałej, paradoksalnej cechy niezwykłych stanów świadomości trudno sobie wyobrazić narzędzie teoretyczne i pomoc naukową doskonalszą niż holografia.
Najciekawszymi chyba własnościami hologramów są te związane z „pamięcią” i odnajdywaniem informacji. Hologram optyczny posiada rozproszoną pamięć: każda jego najmniejsza część, która jest wystarczająco duża, aby pomieścić cały wzór dyfrakcyjny, zawiera informację o całej figurze.
Zmniejszenie rozmiarów części hologramu użytej do odtworzenia obrazu może się łączyć z pewną utratą rozdzielczości lub zwiększeniem szumu informacyjnego, jednak ogólne cechy całości zostaną zachowane. Technika holograficzna pozwala także na zsyntetyzowanie wizerunków nieistniejących przedmiotów dzięki łączeniu szeregu pojedynczych obrazów. Taki sam mechanizm mógłby tłumaczyć wielorakie połączenia i symboliczne wersje nieświadomego materiału, obserwowane w trakcie sesji psychodelicznych lub np. w snach.
Powyższe własności wyjaśniałyby, dlaczego każda pojedyncza figura psychiczna, taka jak wizja, fantazja, objaw psychosomatyczny lub kształt myślowy, zawiera ogromną ilość informacji na temat całej osobowości podmiotu. W związku z tym swobodne skojarzenia i praca analityczna nad każdym, z pozoru znikomym szczegółem doświadczenia mogą przynieść zaskakującą ilość danych 0 osobie biorącej w nich udział.
Jednak największe potencjalne znaczenie zjawiska rozproszonej pamięci wiąże się ze zrozumieniem faktu, dlaczego badani w pewnych szczególnych stanach świadomości zdają się posiadają dostęp do informacji o wszystkich niemalże aspektach wszechświata.
Podejście holograficzne pozwala wyobrazić sobie, w jaki sposób informacja przekazywana za pośrednictwem mózgu znajduje się do dyspozycji w każdej komórce mózgowej, albo jak informacja genetyczna, która dotyczy organizmu jako całości, może być dostępna we wszystkich komórkach ciała.
Hologram jest wyjątkowym instrumentem konceptualnym, który może okazać się niezwykle przydatny w celu zrozumienia pojęcia całości.
Stanowi on jednak zaledwie statyczny zapis ruchu złożonych pól elektromagnetycznych, co przyćmiewa pewne jego ważne własności jak też możliwości w obszarze holografii. W rzeczywistości przemieszczające się fale świetlne (i inne formy zjawisk wibracyjnych) są wszechobecne i teoretycznie ogarniają cały wszechświat czasu i przestrzeni. Owe pola podlegają prawom mechaniki kwantowej, z których wynikają cechy ich nieciągłości i nielokalności.
A zatem całość wszystkiego co w nich widoczne i co ukryte najwyraźniej przekracza granice zjawiska, które odsłania się w trakcie obserwacji naukowej.
STANISLAV GROF – „Poza mózg”