Postczłowiek – przyszłość ewolucji czy kres człowieczeństwa?

Niech ten, który szuka, nie ustaje w poszukiwaniu aż znajdzie. I gdy znajdzie, zadrży, a jeśli zadrży, będzie się dziwił i będzie panował nad Pełnią- Ewangelia Św.Tomasza

*******

Wyobraźmy sobie człowieka, który nie starzeje się, nie choruje, komunikuje się bez słów dzięki interfejsowi mózg-komputer i potrafi uczyć się w tempie sztucznej inteligencji. To nie wizja z filmu science fiction – to realny kierunek, w którym rozwija się współczesna nauka i technologia. Coraz częściej mówi się o "Postczłowieku" – istocie, która przekroczy biologiczne ograniczenia homo sapiens. Czy będzie to kolejny etap ewolucji, czy raczej niebezpieczna gra z naturą? Jak wynika z nieprawdopodobnego postępu nauki w ostatnich trzydziestu latach, jest to już proces nieodwracalny i również bez możliwości zatrzymania
Witaj więc w epoce narodzin postczłowieka.

Czym jest postczłowiek?

To nie robot ani mutant z filmu. To istota, która dzięki technologii przekracza granice biologicznego człowieczeństwa. Nie chodzi tylko o ulepszenia – chodzi o transformację: fizyczną, psychiczną, społeczną. W laboratoriach na całym świecie testuje się już narzędzia, które mogą zmienić nie tylko nasze ciała, ale też nasze umysły, tożsamość, świadomość.

Naukowe cuda czy duchowe ryzyko?

• CRISPR (z ang. Clustered Regularly Interspaced Short Palindromic Repeats) to technologia pozwalająca naukowcom na precyzyjne zmiany w DNA. Jest to jak "molekularne nożyczki", które mogą wycinać i zastępować fragmenty DNA w określonych miejscach.  pozwala edytować geny. Leczyć choroby – i potencjalnie tworzyć „lepszych” ludzi.
• Neuralink to firma Elona Musca testująca chipy w mózgu, które umożliwiają komunikację myślami.
• Sztuczna inteligencja wspiera naszą kreatywność, a w przyszłości może z nami… współistnieć.
• Badania nad świadomością sugerują możliwość „przeniesienia umysłu” do chmury.
• Długowieczność i biotechnologia Biolog David Sinclair z Harvardu prowadzi badania nad „odwracaniem starzenia” poprzez aktywację tzw. genów długowieczności (sirtuin) oraz poprzez manipulację epigenomem. W 2020 roku jego zespół z powodzeniem cofnął wiek biologiczny oka myszy, przywracając mu młodość.
Zastosowanie: Jeśli badania przełożą się na ludzi, może to oznaczać nie tylko wydłużenie życia, ale odwrócenie starzenia się organów, co jest jednym z fundamentów postczłowieczeństwa.
• Sztuczna inteligencja wspomagająca umysł.
• Systemy takie jak GPT, AlphaFold czy DALL E już dziś wspierają ludzi w pracy intelektualnej i twórczej. AlphaFold (DeepMind) zrewolucjonizował biologię, przewidując struktury białek z niespotykaną dokładnością.
Zastosowanie: Połączenie mózgu ludzkiego z AI może prowadzić do powstania kognitywnej istoty hybrydowej, dla której uczenie się i rozwiązywanie problemów stanie się błyskawiczne.
• Przeniesienie świadomości – czy to możliwe?
Koncepcja mind uploading – czyli przeniesienia ludzkiej świadomości do komputera – jest nadal czysto hipotetyczna. Ale projekty takie jak Blue Brain Project (Szwajcaria) i Human Brain Project próbują odtworzyć cyfrowy model mózgu człowieka. Gdyby udało się to dokładnie, teoretycznie moglibyśmy „symulować” świadomość. Zastosowanie: Potencjalna nieśmiertelność w formie cyfrowej? Wielu naukowców podchodzi do tego sceptycznie, ale sama idea już zmienia sposób, w jaki myślimy o osobowości i „duszy”.To wszystko brzmi jak rewolucja – i nią jest. Ale każda rewolucja niesie cień.

Psychologia i tożsamość Z punktu widzenia psychologii człowieka, tożsamość kształtuje się w relacji z ciałem, pamięcią, emocjami. Co się stanie, gdy „ulepszony” człowiek będzie miał wymienne części? Gdy pamięć stanie się zapisywalna, a emocje sterowalne?Czy nadal będziemy sobą?Czy miłość, ból, śmierć i tęsknota będą miały sens w świecie, gdzie wszystko można „naprawić” albo zapisać na dysku?

Moralność i etyka Czy mamy prawo zmieniać siebie tak głęboko? Kto zdecyduje, co znaczy „lepszy człowiek”? Czy dzieci projektowane genetycznie to przyszłość, czy niebezpieczna selekcja? Czy bogaci będą „ulepszeni”, a reszta zostanie w tyle?To nie są pytania filozofów odciętych od życia. To pytania tu i teraz. Technologia nas wyprzedza. Etyka próbuje nadążyć. My – stoimy na rozdrożu.

Duchowy wymiar Postczłowiek to nie tylko kwestia nauki. To pytanie o człowieczeństwo. Czy w pogoni za doskonałością nie zagubimy czegoś świętego – naszej wrażliwości, kruchości, zdolności do cierpienia, a więc i współczucia?Nieśmiertelność biologiczna może być kusząca. Ale czy bez śmierci, bez przemijania, potrafimy jeszcze docenić życie?

Zakończenie (a może początek?) Technologia daje potężne narzędzia. Ale to, jak ich użyjemy, zależy nie od komputerów – tylko od nas. Czy przyszłość to postczłowiek bez duszy, czy człowiek z technologią, ale z sercem i sumieniem? Wraz z możliwościami pojawiają się pytania: dokąd zmierzamy? Czy jesteśmy gotowi na nową formę istnienia? I czy razem z technologiczną nieśmiertelnością uda nam się zachować to, co dziś nazywamy duszą człowieka?

Opracował Józef Łącki