Hermetyczna wiedza nie tylko dla wtajemniczonych

I tak jak wszystkie rzeczy powstały z Jednego, z myśli Jednego, tak wszystkie rzeczy zostały zrodzone z tej jednej rzeczy, przez przystosowanie - Hermes Trismegistos

Hermetyzm to tajemniczy system religijno-filozoficzny mający korzenie w starożytnym Egipcie, a jego mitycznym założycielem był Hermes Trismegistos (gr. "Po Trzykroć Wielki") uznawany za mędrca, proroka, a nawet wcielonego Boga - autora tysięcy ksiąg ze spuścizną przedpotopowej ludzkości.
Do Europy dotarł z początkiem XV w., dzięki przetłumaczeniu na łacinę pism hermetycznych zyskując ogromne zainteresowanie a zarazem stając się zarzewiem nowych ruchów intelektualnych będących w opozycji z przyjętym systemem wierzeń i ówczesnej nauki.

Tajemnica Hermesa

Starożytne źródła wskazują na to, że  Hermesa Trismegistosa uznawano albo za postać historyczną, albo proroka o kilku inkarnacjach, który niósł różnym ludom oświecenie (ten pogląd przedstawiał m.in. Cyceron. Manethon - znający grekę kapłan egipski żyjący w III w. p.n.e., który na polecenie Ptolemeusza I spisywał dzieje kraju faraonów twierdził, że Hermes to nie jedna, ale dwie postaci. Dzieło kapłana jednak zaginęło i znane jest z fragmentów cytowanych u innych autorów. Jeden z nich, mnich Synkelos wspomina, że Manethon widział na własne oczy stelę zapisaną po potopie przez Hermesa Pierwszego w piśmie hieroglificznym. Po wiekach przekaz ten został przetłumaczony i spisany w księgach przez Hermesa Drugiego - ojca Thota.
Mówiąc krótko, Hermes Trismegistos był traktowany jako łącznik między ludzkością przedpotopową a cywilizacją, która ukształtowała się po wielkim kataklizmie. Miał on utrwalić wiedzę praludzkości. Neoplatoński filozof Jamblich wspominał, że spisał ją w kilkunastu tysiącach ksiąg (według Manethona było ich aż 55 tys.). Do końca epoki starożytnej zachowało się ich jednak niewiele. Klemens Aleksandryjski - żyjący na przełomie II i III w. n.e. filozof, jeden z Ojców Kościoła twierdził, że część z tekstów Hermesa/Thota była wykorzystywana przez egipskich kapłanów. Czy to o nich pisał Platon w dialogu Timajos, wspominając o Solonie - ateńskim prawodawcy, który odwiedził Sais w Delcie Nilu, gdzie od miejscowego kapłana dowiedział się o świętych księgach sprzed 8000 lat?

Co więcej, Hermes Trismegistos był poważany także przez Arabów i prawdopodobnie został opisany w Koranie jako prorok Idris. Za zaginionego patriarchę, następcę Henocha i Noego uważali go z kolei niektórzy Ojcowie Kościoła, zaś w renesansie, wraz z rozwijającym się w Europie zainteresowaniem hermetyzmem, dla wielu myślicieli (jak Giordano Bruno) legendarny mędrzec był jednym z oświeconych przedchrześcijańskich proroków.
Dlaczego zatem nauki Hermesa Trismegistosa zniknęły z pamięci późniejszych pokoleń?
Poniższy tekst jest tłumaczeniem publikacji w języku rosyjskim autorstwa Dymitra Wł. Strandena: Hermetyzm, jego pochodzenie i podstawowe nauki (wydawnictwo A.I. Woroniec, 1914),  przełożonej przez Mariana Wasilewskiego na język polski i wydanej w PRL (w tzw. drugim obiegu) przez wydawnictwo „Łopszyc”, Wrocław 1977. 

Tablica Szmaragdowa

Przytoczę tu tekst, któremu powszechnie przypisuje się pochodzenie ze starożytnego Egiptu. Jest on znany pod nazwą Tablica Szmaragdowa. Można chyba powiedzieć, że stanowi typowe dzieło z zakresu tak zwanej wiedzy hermetycznej. A oto jego treść:

Prawdziwie, bez cienia kłamstwa, wiarygodnie i ze wszech miar prawdziwie: to co znajduje się na dole, jest analogiczne do tego, co znajduje się na górze. I to, co na górze, jest analogiczne do tego co znajduje się na dole, aby spełnić cuda rzeczy jedynej. I podobnie do tego jak wszystkie rzeczy powstały z Jedynego (za pośrednictwem Jedynego, czyli przez myśl Jedynego).
Słońce jest jej ojcem. Księżyc jest jej matką. Wiatr nosił ją w swym łonie. Ziemia jest jej karmicielką. Ta rzecz, to ojciec wszelkiej doskonałości w całym wszechświecie. Jej siła pozostaje w całości (to jest nie zużyta), gdy przekształca się ona w ziemię. Oddzielisz ziemię od ognia, subtelne od ciężkiego (grubego) ostrożnie i z dużym kunsztem. Rzecz ta wstępuje z ziemi do nieba i znów zstępuje na ziemię, odczuwając siłę tak wyższych, jak też niższych sfer świata. W ten sposób zdobywasz sławę całego świata. Dzięki temu opuści cię wszelka ciemnota. Ta rzecz to siła wszelkiej siły, gdyż pokona ona wszelką najbardziej usubtelnioną rzecz i przeniknie sobą wszelką ciężką (twardą) rzecz. W ten sposób został stworzony świat. Stąd wynikają zdumiewające przystosowania, taki jest sposób działania. Dlatego zostałem nazwany   Hermesem Trzykroć Wielkim, gdyż władam wiedzą trzech części filozofii wszechświata.
Jest to zupełne, co powiedziałem o pracy dzieła, dokonanego przez słońce.

Trzeba zauważyć, że dzieła tego rodzaju zawierają zwykle różne warstwy pojęciowe, zależnie od kontekstu i wewnętrznego przygotowania czytelnika. Nieraz odsłaniają się one przy kolejnym czytaniu. Niektórzy badacze wyróżniają do siedmiu znaczeń: 1) metafizyczne, 2) kosmogeniczne, 3) antropogeniczne, 4) psychologiczne (lub mistyczne), 5) okultystyczne, 6) astronomiczne, 7) historyczne.

Nie wchodząc w szczegóły zwróćmy uwagę na metafizyczne i mistyczne znaczenie Tablicy Szmaragdowej. Hermetyści sądzą, że we wstępnych słowach Tablicy jest zawarta wskazówka o ważnej roli jaką odgrywa w filozofii hermetycznej prawo troistości, czyli trojakiego rodzaju wiarygodności. Verum est sine mendacio (prawdziwie, bez cienia kłamstwa) – jest to wskazówka o wiarygodności doświadcznia, opartego na rzetelnie sprawdzonej percepcji zmysłowej, czyli wiarygodności danych leżących u podstaw nauki. Certum – to wskazanie wiarygodności filozoficznej, opartej na poprawnych założeniach rozumowych, ustalonych na podstawie ściśle sprawdzonych i oczywistych faktów (aksjomatów). I wreszcie verissimum (wiarygodnie, ze wszech miar prawdziwie) – to uznanie nadrzędnej wartości doświadczenia mistycznego, które jest wynikiem bezpośredniego kontaktu samoświadomości człowieka ze Świadomością Kosmiczną. Według hermetystów takie poznanie jest najbardziej wiarygodne (oczywiście, jeśli nie jest  skażone wpływami subiektywnymi, fantazją, itp). Najmniej natomiast pewnym źródłem poznania są wskazania naszych zmysłów zewnętrznych.

Zauważmy, że z tego punktu widzenia poznanie powinno być całkowicie oparte na danych doświadczenia mistycznego z jednej strony, i doświadczenia naukowego (w wąskim tego słowa znaczeniu) z drugiej strony. Z punktu widzenia hermetyzmu nie może być sprzeczności między wiarygodnymi danymi tych obu rodzajów doświadczenia. W ten sposób wtajemniczenie hermetyczne ma wyzwalać człowieka od męczącego współczesną ludzkość konfliktu między religią i nauką.

Wspominając o wtajemniczeniu warto zastanowić się, jak je określają hermetyści. W najprostszym ujęciu uważają, że jest to przyśpieszenie normalnej ewolucji człowieka. W toku ewolucji ludzkość może uzyskiwać nowe stany świadomości, nowe możliwości, dostępne obecnie tylko nielicznym osobom, które w swoim rozwoju nieco wyprzedziły pozostałych ludzi. Człowiek może rozwinąć w sobie szereg nowych zdolności i doświadczyć nadosobowych stanów świadomości, pod wpływem których jak gdyby całkowicie odrodzi się duchowo i fizycznie, stając się zupełnie nowym człowiekiem.

Na świecie opracowano cały szereg metod prowadzących do takiego rozszerzenia samoświadomości. Szczególnie dobrze opracowano te metody na Wschodzie przez jogów hinduskich i tybetańskich. Jogowie wyróżniają szereg dróg, którymi człowiek może kroczyć do uzyskania nadświadomości. Wśród nich, jako główne, można wymienić: Jogę Woli, Jogę Mądrości, Jogę Miłości, Jogę związku ciała fizycznego z psyche (Hatha Joga). Są także takie drogi jak Huna, Zen, Medytacja Transcendentalna i inne, lecz nie zetknąłem się z nimi w literaturze hermetycznej. Istnieje bogata literatura szczegółowo omawiająca te sprawy, dlatego nie będziemy tu nad nimi się zatrzymywać.
Teraz pokrótce omówimy główne zasady hermetyzmu, w pewnym stopniu oparte na Tablicy Szmaragdowej.

Podstawowe nauki hermetyzmu

Z głębokiej starożytności zachował się krótki zestaw nauk hermetycznych w formie zbioru aforyzmów, przekazywanych przez nauczycieli podczas wtajemniczania uczniów, którzy uczyli się ich na pamięć. Zestaw ten nosi nazwę Kabała. Tego zestawu aforyzmów nie wolno było zapisywać i ujawniać, jednak niektóre z nich czasem pojawiały się w dziełach hermetystów. Dopiero w ostatnich czasach uznano, że możliwe jest ogłoszenie części tych aforyzmów.
U podstaw hermetyzmu leży siedem następujących praw:

1)   prawo  mentalizmu,
2)   prawo  analogii lub odpowiedniości,
3)   prawo  wibracji,
4)   prawo  biegunowości,
5)   prawo  rytmu,
6)   prawo  przyczynowości,
7)   prawo  dwoistości czynnego i biernego pierwiastka, leżące
u podstawy tworzenia na wszystkich planach bytu i świadomości.

Omówimy pokrótce te prawa.

1. Prawo mentalizmu

Prawo to zawiera się w następującym sformułowaniu z Kabały:
Wszystko (w sensie Absolutnego, Całego, Wszechjedynego) jest rozumem. Wszechświat jest czymś umysłowym. U podstaw istniejącego i zmieniającego się wszechświata, lub poza tym wszechświatem, można zawsze znaleźć substancjalną rzeczywistość – podstawową Prawdę.

Inaczej mówiąc, filozofia hermetyczna uznaje, że poza światem przemijających zjawisk znajduje się jakaś wieczna, niezmienna Istność. Natomiast wszechświat, podporządkowany formom przestrzeni, czasu i przyczynowości, jest tylko przejawem. Zgodnie z nauką hermetyzmu Istność ta nie jest do końca poznawalna. Jedynie Wszechjedyne może do końca znać Samo Siebie. Lecz i my możemy poznać coś niecoś z tej Substancjalnej Rzeczywistości, której istnienie objawia się nam jako dostrzegalny wszechświat. Wiemy, że ta Rzeczywistość zawiera w sobie wszystko co jest, było i będzie. Wiemy, że jest Ona wieczna, nieskończona i niezmienna, tj. dokonana, zakończona i zupełna. Wiemy, że pojawia się jako rozum, jako energia i jako materia. Materia to niższe, najbardziej iluzoryczne przejawienie Wszechjedynego, rozum jest wyższym Jego przejawem. Jakkolwiek niemożliwe jest podanie w jakimś stopniu wyczerpującego określenia Wszechjedynego, czyli Absolutu, to jednak możemy powiedzieć, że jest On przede wszystkim życiem i rozumem – nieskończonym żywym rozumem, innymi słowy tym, co przyjęto rozumieć przez słowo Duch.

Wszechświat jest zawarty w umyśle Wszechjedynego. Wszechjedyne stwarza w swym nieskończonym rozumie niezliczone wszechświaty, które trwają w ciągu eonów; a jednak dla Wszechjedynego tworzenie, rozwój, upadek i śmierć milionów wszechświatów stanowią jakby jedno mgnienie.

Tak więc wszystko co istnieje w świecie zjawisk, jest zawarte w umyśle Wszechjedynego; cały wszechświat jest tylko obrazem myślowym, stworzonym przez nieskończony rozum, lecz z drugiej strony – Wszechjedyne znajduje się we wszystkim, jest immanentne (zawarte) we wszystkim. Jakkolwiek Ono przebywa w przejawionym wszchświecie, jednak nieskończenie go przewyższa, a także nie zużywa się przez wszechświat i zawiera w sobie możliwość tworzenia nieskończonych nowych wszechświatów.

Jeśli wszechświat jest tworem umysłowym, zawartym w rozumie Wszchjedynego, to w takim razie wszystko jest iluzją, wszystko jest snem pozbawionym wszelkiej realności! Lecz jeśli prze- siąkniemy takim światopoglądem to staniemy się jakimiś bezzasadnymi idealistami, zupełnie niezdolnymi do energicznej, praktycznej działalności, której żąda od nas życie.

Obawy te są jednak całkowicie nieuzasadnione. Prawa wszchświata nie stają się mniej niewzruszone przez to, że dowiadujemy się, że są to li tylko formy myślowe, utworzone przez nieskończony rozum. Pogwałcenie tych praw powoduje całkiem jednakowe cierpienia, bez względu na sposób patrzenia na wszechświat: jak na agregat czysto mentalny, czy jak na wynik wzajemnych oddziaływań energetycznych, bądź też jak na twór myślowy, stworzony rozumem Wszechjedynego i zawarty w Nim.

Każda próba uchylenia się od tych praw powoduje srogie cierpienia, zmuszając do refleksji i zrozumienia, że prawa naszego życia nie stały się ani o drobinę mniej ustępliwe i realne dzięki temu, że poznaliśmy umysłowość natury wszechświata oraz stosunkową nierealność materii, a nawet energii.

Kabała zawiera na ten temat następującą, niezwykle charakterystyczną wypowiedź:

Ludzie, którzy przyswoili sobie prawdziwą mądrość tylko połowicznie, uznawszy względną nierzeczywistość wszechświata wyobrażają sobie, że mogą oni rzucić wyzwanie jego prawom. Ludzie tacy są próżnymi, beznadziejnymi głupcami. Na skutek swojej głupoty rozbijają się na proch o skały i są rozdzierani na strzępy przez żywioły.

2. Prawo analogii lub odpowiedniości

Zgodnie z prawem analogii zachodzi odpowiedniość między zjawiskami i prawami trzech światów: duchowego, umysłowego (psychicznego) i fizycznego. Prawo to pozwala wysnuć prawidłowe wnioski dotyczące światów niewidzialnych na podstawie faktów ze świata widzialnego. Opanowanie tego prawa pozwala stosować go do badania najbardziej abstrakcyjnych problemów, podobnie jak ten kto opanował podstawy geometrii może stosować jej reguły do rozwiązywania skomplikowanych zagadnień astronomicznych i, siedząc w swoim pokoju, badać związki między ciałami niebieskimi.
Zastosowanie prawa analogii do badania najrozmaitszych problemów, potwierdzone doświadczeniem poznania pozazmysłowego, stanowi najlepszy dowód istnienia jedynego, rozumnego planu, leżącego u podstaw wszechświata.

3. Prawo wibracji

Filozofia hermetyczna naucza, że w przyrodzie nic nie znajduje się w stanie spoczynku, wszystko jest w ruchu, wszystko wibruje. Tak wyrażono to prawo w Kabale. Hermetyści nadawali mu olbrzymie znaczenie, jak widać to z następujących słów pewnego starożytnego hermetysty: Kto zrozumiał prawo wibracji, ten ujął berło władzy.

Zgodnie z nauką hermetystów całą różnorodność zjawisk we wszechświecie tłumaczy się różnicą w szybkości i charakterze wibracji jedynej światowej substancji.
Na jednym biegunie ogromnej skali wibracji kosmicznych – tam gdzie są one najszybsze – znajduje się Duch. Na przeciwległym biegunie – to, co nazywamy „ciężką materią”. Między tymi dwoma biegunami są zawarte niezliczone rodzaje i stopnie wibracji, odpowiadające różnym przejawom energii i umysłu. Nauka uznaje, że ciepło, światło, magnetyzm i elektryczność są różnymi rodzajami drgań, rozchodzących się w środowisku eterycznym. Niektórzy utrzymują, że także siła spójności, powinowactwo chemiczne i siła grawitacji są szczególnego rodzaju wibracjami niezwykle rozrzedzonego środowiska. Nie wyczerpuje to jednak całej skali wibracji. Myśli, emocje, wola i w ogóle wszystkie inne stany psychiczne są także wibracjami środowiska jeszcze subtelniejszego niż eter i niższy astral. Wibracje takie, powstałe w mózgu jednego człowieka, mają tendencję do wzbudzania podobnych wibracji u innych ludzi tak jak dzieje się to z indukcją prądów elektrycznych. Wyjaśnia się tym zjawiska telepatii, hipnozy i w ogóle wpływu jednego umysłu na drugi.
Zdolność dowolnego wywoływania w sobie takich lub innych astralnych i mentalnych wibracji, a także przekazywania ich innym ludziom, dotyczy duchowej lub umysłowej (psychicznej) al- chemii, którą bardzo gorliwie uprawiają adepci hermetyzmu jako najcenniejszą sztukę.

4. Prawo biegunowości

Prawo to, odpowiadające współczesnemu prawu binarnej po- laryzacji, jest sformułowane w następującej wypowiedzi z Kabały:
Wszystko jest dwojakie; wszystko posiada bieguny; wszystko ma do siebie coś przeciwstawnego; podobne i różne jest jednym i tym samym; przeciwieństwa są z natury tożsame (identyczne); między nimi zachodzi różnica tylko ilościowa, skrajności zbiegają się; wszystkie prawdy są tylko półprawdami; wszystkie paradoksy mogą być usunięte.

Z punktu widzenia hermetyzmu biegunowość jest prawem uniwersalnym. Przejawia się ono we wszystkich dziedzinach przyrody i życia. Ciepło i zimno, światło i ciemność, Duch i materia, miłość i nienawiść, dobro i zło, pierwiastek męski i żeński, biegunowość elektryczności i magnetyzmu, itd. itd. – są to wszystko przejawienia prawa biegunowości. Hermetyści utrzymują, że absolutna przeciwstawność dodatniego i ujemnego bieguna, we wszystkich takich parach przeciwstawnych pierwiastków i zjawisk, jest czymś tylko pozornym. Biegunowość jest zawsze względna. Przeciwstawne bieguny są zawsze tylko różnorodnymi wibracjami jednej i tej samej światowej substancji. Dlatego we wszelkim plusie jest zawsze chociażby znikoma część minusa i odwrotnie. W dodatnim biegunie tylko przeważa, lub jest aktywny plus, a w ujemnym minus; zatem jeden biegun, gdy znamy prawo wibracji, może być zamieniony przez drugi, przeciwny mu.
Mówiąc o prawie wibracji już częściowo poruszyliśmy zagadnienie, że nie ma żadnej nieprzebytej przepaści między Duchem a materią. Te dwa biegunowe stany jedynej światowej substancji są związane jej stanem pośrednim, w którym przejawia się ona jako energia. Ponadto nie ma materii całkiem martwej i pozbawionej wszelkich przejawów świadomości, tak jak nie ma też Ducha całkowicie pozbawionego wszelkiej cielesności.
Szczególnie ważne jest uświadomienie sobie zastosowania prawa biegunowości, jak go rozumieją hermetyści, w dziedzinie stosunków moralnych i w ogóle, zjawisk psychicznych. Często jesteśmy skłonni uważać dobro i zło za absolutne przeciwieństwa, są to jednak nasze zupełnie względne, ludzkie pojęcia o jednym i drugim. Niewątpliwie jednak im bardziej rozwijamy się umysłowo i moralnie, tym lepiej zaczynamy rozumieć względność tych pojęć, tym bardziej uświadamiamy sobie, że to co jest złem dla jednego, bardziej rozwiniętego człowieka, jest niewątpliwie dobrem dla drugiego, znacznie mniej rozwiniętego. Zaczynamy coraz bardziej i bardziej widzieć w różnych rodzajach tak zwanego zła moralnego  tylko niższe stopnie dobra. Nie wynika z tego wcale, że człowiek wysoko rozwinięty ma moralne prawo oddawać się niskim namiętnościom, wstrzymującym jego postępy coraz wyżej po stopniach ewolucji. Oznacza to tylko, że powinniśmy uznać względność i subiektywność naszej oceny dobra i zła i zachować skrajną cierpliwość oraz tolerancję dla przejawów u innych ludzi tego, co my uważamy za zło. Pobłażliwość dla siebie przy niosłaby nam oczywiście jedynie szkodę, zatrzymując nasz rozwój w samorealizacji.
Miłość i nienawiść wydają się nam zwykle absolutnymi przeciwieństwami.  Jeśli by jednak tak było to jak wyjaśnić, że najgorętsza miłość łatwo może zamienić się w największą nienawiść i odwrotnie? Przecież, jeśli możliwe są podobne przekształcenia, oznacza to, że znów nie mamy tu do czynienia z przeciwieństwem absolutnym, lecz jedynie ze względnym. Możliwe jest więc, po zrozumieniu praw powstawania i propagacji odpowiednich wibracji, opanowanie tej sztuki alchemii duchowej, która pozwoli nam zamienić niepożądane emocje na pożądane, zmieniając w ten sposób siebie i innych. Oto co głosi jeden z cytatów Kabały:
Dany stan umysłu może być zmieniony na inny (tak jak mogą być zmienione metale i inne pierwiastki chemiczne); dany jeden stopień stanu umysłu można zamienić na drugi; dane warunki jego przejawienia na inne; jeden biegun  na drugi; dane wibracje umysłowe na inne.

5. Prawo  rytmu

Wszystko odpływa i przypływa; wszystko ma swoje przypływy i odpływy; wszystkie rzeczy powstają i upadają; miara rozmachu na prawo jest także miarą rozmachu na lewo; dzięki rytmowi jedno kompensuje się drugim.

Takimi słowami wyrażone jest prawo rytmu w Kabale. Prawo  to jest ściśle związane z omówionymi już prawami biegunowości i wibracji. Można by przytoczyć niezliczone przykłady ilustrujące to prawo. Periodyczna zmiana dnia i nocy, przypływów i odpły wów, pór roku, przeciwnych nastrojów, rewolucyjnych i reakcyjnych epok, materialistycznych i duchowych światopoglądów, itd.  są to przykłady jak prawo to przewija się w zjawiskach przyrody i w życiu ludzkości.
Hinduscy jogowie mówią o dniach i nocach Brahmy, lub o manwantarach i pralajach, o wdechu i wydechu światów przez Brahmana; są jednak przy tym zdania, że chociaż we wszech- światach, tworzonych przez Wszechjedyne, okresy działania zmieniają się z okresami spoczynku, to jednak samo Wszechjedyne nigdy nie pozostaje bezczynne, gdyż w czasie gdy w jednych systemach słonecznych i w systemach systemów zachodzi stan spoczynku, w innych trwa działanie, a jeszcze inne w tym czasie powstają.
W zastosowaniu do ewolucji pojedynczego człowieka prawo rytmu przejawia się w postaci kolejnych wcieleń na Ziemi lub na innej planecie, z okresami pobytu duszy na innych płaszczyz  nach bytu, w światach astralnym oraz mentalnym, gdzie dusza jak gdyby odpoczywała po pracy, dokonanej przez nią w okresie jej wcielenia. Opracowuje i asymiluje zdobyte przez nią doświadczenia.

6. Prawo przyczynowości

Prawo to leży u podstaw całej współczesnej nauki. Zwróćmy tylko uwagę na pewien jej aspekt grający ważną rolę lecz nie brany pod uwagę przez tych, którzy stoją na gruncie światopoglądu pozytywistycznego bądź materialistycznego. W Kabale prawo  przyczynowości wyraża się w słowach:
Każda przyczyna ma swe następstwo; każde następstwo ma swą przyczynę; wszystko przebiega zgodnie z prawem; przypadek jest tylko nazwą, którą nadajemy sprawom jesz- cze nie poznanym; jest wiele płaszczyzn przyczynowości, lecz nic nie wymyka się prawu.
Zwróćmy uwagę na końcową część przytoczonego fragmentu: jest wiele płaszczyzn przyczynowości, lecz nic nie wymyka się prawu. W tych słowach wyraża się ważna cecha rozumienia prawa przyczynowości, którą różni się ono (rozumienie) w istotny sposób od zwykłego, pozytywnego rozumienia.
Z punktu widzenia tzw. naukowego światopoglądu uznanie niczym nie ograniczonego panowania prawa przyczynowości, czyli determinizmu we wszystkich zjawiskach wszechświata, całkiem znosi wszelką teologię, wszelkie uznanie rozumnych i moralnych celów leżących u podstaw procesu ewolucji. Prawo przyczynowości jest jednak tylko narzędziem, którym posługuje się Rozum Światowy w osiąganiu swoich celów w najwyższym stopniu mądrych i dobrych. Istnieje więc wiele płaszczyzn przyczynowości tyle co płaszczyzn świadomości. Jeżeli na niższej, materialnej płaszczyźnie przyczynowość może po prostu nam się wydawać ślepym losem, działającym całkiem mechanicznie zgodnie z prawem, bez żadnego odniesienia do jakichkolwiek celów moralnych i duchowych – to na wyższej, duchowej płaszczyźnie staje się jasnym, że takie pojęcie o przyczynowości jest tak samo niesłuszne i mylne, jak w ogóle wszelka wiedza osnuta wyłącznie na doświadczeniu zmysłowym. Dla osoby, której  świadomość zetknęła się ze światem duchowym staje się jasne, że cały mechanizm wszechświata jest podporządkowany wyższemu prawu harmonii i miłości, przyporządkowującemu skutki przyczynom w taki sposób, że wszystko we wszechświecie dąży do świadomości ludzkiej, to jest rozumnej, samoświadomej istoty i że rozwój ludzkości nieugięcie dąży do spełnienia ideałów miłości, braterstwa, duchowości i w końcu świętości, poprzez którą przyroda ponownie jednoczy się z bóstwem.

7. Prawo dwoistości czynnego i biernego pierwiastka

To prawo filozofii hermetycznej zostało sformułowane w Kabale w następujących słowach:
Dwoistość czynnego i biernego pierwiastka jest wszędzie widoczna; wszędzie znajduje się pierwiastek męski i żeński; ich dwoistość przejawia się na wszystkich płaszczyznach bytu.
Uniwersalność tej zasady, zawsze uznawana przez ezoteryków, może wkrótce będzie uznana przez oficjalną naukę. W każdym razie zasada ta otrzymała potwierdzenie w tzw. elektronicznej budowie a- tomu, i w ogóle, w budowie materii fizycznej. Oczywiście, w odniesieniu do procesów fizycznych używa się określenia ,rodzaj’, a nie „płeć’. Niektóre nowsze obserwacje, życia’ kryształów wskazują, że mamy tu do czynienia z procesami w pewnym stopniu podobnymi do zjawisk kopulacji w królestwie roślinnym i zwierzęcym.

Hermetyści utrzymują, że z czasem nauka dojdzie do tego, że także zjawiska powinowactwa chemicznego i spójności molekularnej, a nawet wszechświatowa grawitacja w istocie są formami przejawienia powszechnej zasady dwoistości czynnego i biernego pierwiastka.

„W dziedzinie dwoistości psychicznej niezwykle jasno widać, jak  przejawia się dwoistość naszego ,ja’ z jednej strony oraz całej emocjonalnej reszty psyche z drugiej strony. Zjawisko owe przejawia się także w dwoistości naszego świadomego umysłu i tak zwanej pod- świadomości.
W tym krótkim, popularnym zarysie nie sposób szerzej omówić procesów prokreacji w przyrodzie, a przede wszystkim przejawienia męskiego i żeńskiego pierwiastka w psychice człowieka.”

Opracował Józef Łącki